Papegaaivissen

In de lagune van de Ocean zijn de laatste tijd verschillende nieuwe vissoorten geïntroduceerd. Maar schijn bedriegt.

In de lagune van de Ocean zijn de laatste tijd verschillende nieuwe vissoorten geïntroduceerd. Maar schijn bedriegt. Soms lijken er nieuwe vissen te zwemmen, maar blijken het bij nader inzien ‘oudere dieren’ te zijn die zijn veranderd van kleur doordat ze een nieuwe levensfase zijn in gegaan. De dieren worden volwassen. Een opvallend voorbeeld is de tweekleuren papegaaivis. Deze soort zwemt al twee jaar in het haaienbassin, maar heeft nu ook een plaats gevonden in de lagune.

Supermannen

Papegaaivissen hebben net als lipvissen de mogelijkheid om eenmalig van geslacht te veranderen. Jonge tweekleuren papegaaivissen hebben een prachtige oranje streep op een vrijwel wit lijf. Alle jonge dieren veranderen bij het volwassen worden in een niet spectaculair gekleurde vrouw of een vrijwel gelijk gekleurde ‘primaire man’. Het geslacht van deze dieren is gewoon genetisch bepaald. Bij de tweekleuren papegaaivis zijn deze dieren bruingrijs met een witgele streep over de rug. De meest dominante vrouw van de groep zal echter van geslacht veranderen en uitgroeien tot een secundaire man of  'superman'. Deze prachtig gekleurde man staat aan het hoofd van een harem en verdedigt zijn eigen territorium. De superman van de tweekleuren papegaaivis heeft een pallet van groene en blauwe kleuren en kan tot ruim 70 cm uitgroeien. Nu wordt ook het voordeel van het jeugdkleed duidelijk. Onvolwassen dieren kunnen door het territorium van een superman zwemmen zonder dat ze weggejaagd worden.

De superman zal met zijn eigen harem een belangrijk deel van de voortplanting op zich nemen. Ook de primaire mannen proberen stiekem een bijdrage te in de voortplanting te leveren. Zo blijft de soort genetisch toch divers en niet alleen afhankelijk van de genen van de ‘supermannen’. Doordat de primaire mannen dezelfde kleur hebben als de vrouwen kunnen ze ongemerkt deel uit maken van een harem. Op het moment van kuitschieten kunnen ze zo hun slag slaan. De primaire mannen gaan ook wel aan de rand van een territorium zwemmen om te proberen daar een kuitschietend vrouwtje te bevruchten.

In de Ocean is de omkleuring naar een superman bij de papegaaivissen nog niet zichtbaar omdat ze nog te jong zijn. Er zijn wel al jonge dieren aan het omkleuren naar het eerste volwassen stadium.

Bij de meeste lipvissen gaat de kleur- en geslachtsverandering op ongeveer dezelfde manier. In de lagune is dit fenomeen zichtbaar bij de grijpsnuitlipvissen. De eerste dieren in de Ocean van deze soort waren geelbruine vissen: vrouwen en primaire mannen. Eén van de bruingeel gekleurde vrouwen is inmiddels in een prachtige 'superman' omgetoverd, met een grijze kop en fel oranje rug. Dit dier is ook veel groter geworden dan de vrouwtjes en primaire mannetjes.

Pyama

’s Nachts is er een ander opvallend fenomeen van kleurverandering te zien. De meeste vissen zoeken dan een schuilplaats op om zich voor rovers te verstoppen. Iedere vissoort heeft zo zijn eigen manier om ’s nachts niet op te vallen. Konijnvissen verliezen hun mooie kleuren en krijgen daardoor een veel betere schutkleur. Verschillende soorten koraalvlinders krijgen een grote zwarte vlek op hun zijkant met daarin een witte stip. Dit lijkt een beetje op een heel groot oog, en kan rovers op die manier afschrikken.

Lipvissen hebben een wel heel mooie techniek ontwikkeld, een soort ‘struisvogel tactiek’. Ze slapen onder het zand. In aquaria willen ze dit ook doen, dus het is belangrijk dat de aquarium bodem zo is gemaakt dat ze zich daar heerlijk in kunnen verstoppen. Toch kunnen rovers slapende vissen ruiken, hoe goed ze ook gecamoufleerd zijn. De papegaaivis heeft hier wat op gevonden. Iedere nacht produceert hij een slijmcocon met behulp van speciale klieren achter de kop. Hierdoor is het dier ook op geur niet meer te detecteren en is het veilig voor een jagende murene of haai. Een goede nachtrust is gegarandeerd. Er zijn daardoor heel weinig vissen te zien tijdens de nachtelijke uren in de Ocean.

Vissen naar de tandarts

Tot slot nog iets over een opvallend kenmerk van papegaaivissen: de tanden. Het menu van papegaaivissen bestaan uit kalkalgen of koraal. De algen worden met de zware tanden van het gesteente afgeschraapt. Ook het eten van steenkoraal is een aanslag op de tanden. De tanden zijn hierop aangepast door continue door te groeien. Een prachtige eigenschap voor de natuur, maar in gevangenschap kan dat problemen geven. Als de dieren in het aquarium niet continue hun tanden verslijten ontstaan er enorme tanden. Dit kan zo ver vergroeien dat het dier helemaal niets meer kan eten, met de dood als gevolg. In de aquaria schrapen de papegaaivissen kalkalgen van de betonnen rotsen, een goede manier om de tanden gezond te houden. Ook worden de dieren gevoerd met een speciaal gelatinevoer dat op kalkgesteente wordt gesmeerd, waardoor de tanden kunnen slijten. Toch moeten de dieren regelmatig worden gecontroleerd. Ditzelfde probleem bestaat bij de kogelvissen, egelvissen en sommige roggen. Deze soorten eten vooral schelp- en schaaldieren en hebben ook doorgroeiende tanden. Door de dieren regelmatig mossel- of kokkelschelpen te voeren verslijten ook hier de tanden op een natuurlijke manier. Afhankelijk van hoe het gaat met de tanden kunnen open of gesloten mosselen worden gevoerd. De natuur moet ook hier weer een handje geholpen worden, want een vissentandarts bestaat nog niet.