De kleine helpertjes

In de zomer van 2005 heeft een Engelse onderzoekster een aantal maanden onze gorillagroep bestudeerd en dan vooral de jongere dieren. In dit artikel beschrijft zij hoe de zomer eruit heeft gezien.

Drukke zomer

Het is een drukke zomer geweest voor N’Gayla. Omdat zij aan het begin van het jaar een baby heeft gekregen en vanwege het feit dat zij de enige volwassen vrouw is in de groep, is de rol van "moeder van de groep" geheel voor haar. Die rol is haar op het lijf geschreven. Je ziet haar dan ook dagelijks spelen met alle jonge dieren in de groep. Zij grijpt in als het nodig is en zorgt ondertussen ook nog voor haar eigen nieuwste aanwinst, N’Aika. Hulp is echter nooit ver weg, want een zeer welwillende groep babysitters staat elk moment klaar om haar bij die taak te ondersteunen. Altijd handig die kleine helpertjes…

“Meemoederen”

In de afgelopen zomer hebben de jonge gorilla’s veel geleerd op het gebied van zorg voor een kleine gorilla. Het leven van een jonge gorilla staat in het teken van spel en het leren van allemaal nieuwe dingen. Op die manier worden ze klaargestoomd voor het ‘volwassen leven’ waarin ze zelf de zorg moeten dragen voor hun jongen. Onder leiding van N’Gayla hebben de jongere dieren in de groep deze zomer cursus gehad hoe ze moeten zorgen voor een jong. Ze kregen de mogelijkheid om N’Aika te dragen, te vlooien en met haar te spelen. Alles onder continue supervisie van supermoeder N’Gayla.

Net als bij mensen hebben gorilla’s veel verschillende manieren waarop ze voor hun kinderen zorgen. N’Gayla valt in de categorie van moeders die veel toelaten, zonder daarbij de behoeftes van haar jong uit het oog te verliezen. Dit, maar ook de bemoeienis van al die leergierige helpertjes, levert een omgeving waarin N’Aika zich razendsnel kan ontwikkelen. Aan het einde van de zomer was ze acht maanden, nog volop zogend en nauwelijks toe aan het ontdekken van haar directe omgeving. Inmiddels loopt ze voor op de ontwikkeling van een gemiddelde gorilla, omdat ze constant op sleeptouw wordt genomen door de anderen. Hierdoor heeft ze al gauw ontdekt dat ze goed moet aangeven wanneer haar iets niet bevalt. Even schreeuwen als ze vindt dat ze niet goed wordt vastgehouden zorgt ervoor dat haar moeder direct komt kijken. Ze kan ook al laten merken dat zij klaar is voor spel, iets wat een normale gorilla van haar leeftijd normaliter nog niet zou doen. Ze heeft ook al het vermogen ontwikkeld om de weg terug te vinden naar haar moeder, als ze weer eens “gedumpt” is ergens op het veld, of als ze “ontsnapt” is aan haar babysitters. Daardoor gaat haar ontwikkeling nog sneller. Met al die kleine helpers loopt N’Aika weinig gevaar. Ze wordt goed weggehouden bij het water en de elektrische bedrading, ook als ze het daar zelf niet mee eens is.

Tweede moeder in rang

Vanaf het moment dat N’Aika drie maanden oud was, mocht het achtjarige vrouwtje Shatilla veel tijd met haar doorbrengen. Ze mocht N’Aika dragen, haar vlooien, maar ook dichtbij moeder N’Gayla zitten en elke beweging van N’Aika nauwgezet volgen. Ondanks het feit dat Shatilla geen familie is van N’Gayla hebben beide vrouwtjes een nauwe band, iets wat niet heel normaal is binnen een gorillagroep. Dit is mogelijk veroorzaakt doordat Shatilla enige tijd geleden zelf haar moeder heeft verloren en omdat N’Aika een enorme aantrekkingskracht uitoefent.

Ondanks dat Shatilla de meest competente is van alle “meemoeders”, gaat het niet altijd goed. Zij draagt N’Aika wel eens verkeerd en rent wel eens over het veld zonder de kleine te ondersteunen. Dat heeft geleid tot verschillende agressieve interacties tussen beide dames. Er zijn daardoor verschillende periodes geweest waarin Shatilla van N’Gayla niet meer bij N’Aika mocht, maar zelf ook moeder en kind ging vermijden. Dat lijkt misschien niet leuk, maar juist die periodes zijn belangrijke leermomenten voor Shatilla. Daardoor leert ze beter met een jonge gorilla om te gaan. In de toekomst kan dat van levensbelang zijn, mocht ze zelf jongen gaan krijgen!

Het driemanschap

In de gorillagroep zijn er ook nog drie oudere jongen, waaronder het zusje van N’Aika van vier jaar oud. Zij houdt haar kleine zusje bijna continue in de gaten. Tot op het moment dat N’Aika zich redelijk zelfstandig over het buitenterrein kon bewegen, volgde de oudere zus iedereen die haar zusje meenam op de voet. Zodra N’Aika werd achtergelaten nam de grote zus haar mee terug naar moeder. Als moeder N’Gayla met haar twee dochters rust, is er vaak veel spel te zien tussen de twee zusjes. In het begin nog rustig, maar hoe groter N’Aika wordt, hoe ruwer het spel wordt.

Mannelijke moeders

Ook de twee andere jongen besteden veel tijd en aandacht aan de jongste telg. Zelfs het jonge mannetje in de groep heeft moedergevoelens. Hij speelt veel met de andere groepsleden, zelfs met zijn imposante vader. Ook N’Aika voelt zich tot hem aangetrokken. Aan het begin van de zomer nam het jongste mannetje steeds initiatief om met haar te spelen, maar hoe verder de zomer vorderde, hoe meer N’Aika zelf het initiatief nam. Als het mannetje dan weer eens lekker lag te slapen op het veld kroop N’Aika naar hem toe en sprong op zijn buik. Met niet altijd een vriendelijke reactie tot gevolg… Maar meestal trok hij haar op zijn buik om haar te kietelen.

Zelfs de zilverrug vertoonde af en toe moederzorg. Dit niet altijd tot plezier van moeder N’Gayla die tot het uiterste ging om haar dochtertje weg te halen bij papa. Er is twee keer waargenomen dat de enorme zilverrug N’Aika oppakte, op zijn hoofd zette en een paar meter van de groep wegliep. Met zijn enorme handen pakte hij haar dan van zijn hoofd en hield haar voor zich, rook aan haar, bekeek haar van alle kanten en zette haar dan weer in het gras. Het leek wel of hij zich er even van wilde vergewissen dat alles nog goed was.

Onbetaalbaar

In dierentuinen is de kunst van het opvoeden van zeer groot belang. In veel dierentuinen worden jongen soms nog met de hand opgevoed door mensen, omdat apenmoeders niet genoeg vaardigheden blijken te hebben. Vaak, maar gelukkig niet altijd, blijken dat later ouders die zelf ook niet goed weten hoe ze hun jongen moeten opvoeden. Een soort vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is. De ervaringen die de groepsleden nu opdoen zijn dus onbetaalbaar!