Een zwarte jongen

Deze zomer ontvingen wij een heel bijzondere Australische plant: de grasboom. Sommigen zullen zich nu misschien peinzend afvragen “Daar heb ik toch in al eens iets over gelezen?” en dat is ook juist. In juli 2008 had ik het ook over een grasboom, maar dat was een Mexicaanse plant en niet de echte. Nu gaat het over de enige ware.

Traag maar gestaag

Er is veel bijzonders te bespreken. Laten we beginnen met de leeftijd. Ze groeien namelijk tergend langzaam. Er zijn schattingen gemaakt van twee centimeter per eeuw, maar dat is echt ver naast de waarheid. Schattingen van zo’n twee centimeter per jaar zullen beter uitkomen. Dat is honderd keer sneller, maar toch nog erg traag. Er zijn planten van meer dan twee meter en dat staat dus voor minimaal een eeuw overleving.

Sprietenkop

Planten met weinig haast vind je meestal onder barre levensomstandigheden. Dat geldt ook voor grasbomen die in de gloeiende woestijnen van Zuid-Oost Australië ‘groeien’. De planten overleven de droogte door speciale aanpassingen. Zo hebben ze bijvoorbeeld weinig bladoppervlak (dus minder verdamping en opwarming). De bladeren groeien als een toefje stugge sprieten op de top van een onvertakte stam. Ze zijn voorzien van een harde buitenkant die niet alleen waterverlies voorkomt, maar ook bladeters afschrikt.

Luchtwortels?

De stam is ook apart. Dat is eigenlijk een holle buis die helemaal is opgebouwd uit de restanten van vroegere afgestorven bladsprieten. Dus de onderste zitten er soms al 100 jaar! Ze zitten zo dicht op elkaar dat je er geen enkele tussen uit kunt krijgen zonder de stam fors te beschadigen. Pas bovenaan de holle stam bevindt zich de levende voet van de plant. De wortels groeien daarvandaan naar beneden. Normaal gesproken doet een plant dat buiten om met luchtwortels, maar een grasboom stuurt ze door zijn eigen stam naar beneden. De luchtwortels hangen dus in die buis!

Heetgebakerd

En dat is maar goed ook, want waar grasbomen groeien willen er wel eens fikse branden woeden! Met deze oplossing zijn de wortels in elk geval goed beschermd, want de compacte stam is weinig brandbaar. De dode bladresten zijn aan de buitenkant danig verschroeid en veelal pikzwart, maar daardoor vatten ze een tweede keer nauwelijks meer vlam! De Australiërs noemen die zwarte grasbomen met hun groene sprietenkuif daarom wel ‘black boys’. Helaas zijn grasbomen niet helemaal winterhard en moeten we deze plant dus op tijd naar binnen halen, maar in de zomer kunt u hem in de border bij de wallabies vinden.

In vuur en vlam

In veel vegetaties zijn branden een normaal en veelvuldig verschijnsel, zoals in het Mediterrane gebied, Afrikaanse savannes, Australische Eucalyptusbossen, et cetera. Veel planten zijn daar helemaal aan aangepast. Die gaan pas bloeien als het flink heeft gebrand (zoals onze grasboom) en de zaden kiemen pas wanneer ze fors zijn geschroeid.