Vreemde vijgen

Koninklijke Burgers’ Zoo herbergt een deel van de Nationale Plantencollectie. Deze omvat duizenden wetenschappelijk geselecteerde waardevolle plantensoorten in botanische tuinen, zoals Burgers’ Zoo er ook eentje is.

Koninklijke Burgers’ Zoo herbergt een deel van de Nationale Plantencollectie. Deze omvat duizenden wetenschappelijk geselecteerde waardevolle plantensoorten in botanische tuinen, zoals Burgers’ Zoo er ook eentje is. Burgers’ heeft naast de drakenbomen, de mangroveplanten en de gemberplanten onder meer de vijgen (het geslacht Ficus) als specialisatie. In de Bush leven er tientallen soorten van! Maar in Azië, Afrika en tropisch Amerika zijn zelfs zo’n kleine duizend soorten bekend!

Vijgen zijn geen vruchten

Ficussen zijn vooral bekend als kamerplant, denk maar aan de alom bekende Ficus benjamina. Ficussen worden in kwekerijen voornamelijk vermeerderd via stekken, waardoor ze genetisch allemaal identiek zijn. Zaaien doet vrijwel niemand, omdat er moeilijk aan zaad te komen is. Dat zaad zit in de vijgen die we normaal gesproken zien als de vruchten van de boom maar in werkelijkheid is het wat ingewikkelder. Als je een verse vijg openmaakt, kijk je op… de bloemetjes! Ze staan dus niet naar buiten gericht, maar naar binnen! De bloemetjes zijn piepklein en onooglijk, maar het zijn er wel héél veel. Van buitenaf zijn ze niet te zien en voor bestuivende insecten - kleine wespjes - alleen bereikbaar via een klein gaatje in de ‘top’ van de vijg. Elke Ficussoort heeft hierbij zijn eigen wespensoort als bestuiver. Zonder dat specifieke wespje geen bestuiving, dus kan een kweker zeker makkelijker stekken.

Belangrijke vruchten

Als de wesp haar taak heeft verricht, vormen zich in de vijg de zaadjes. Vijgen zijn een uitermate belangrijke voedselbron voor veel vruchteneters in het regenwoud. Ze worden onder meer gegeten door apen, vleerhonden en vogels, die de zaden verspreiden. Ficussen dragen niet alleen zeer rijkelijk vruchten, waardoor ze graag door deze frugivore dieren worden bezocht. In veel tropenbossen dragen vijgenbomen juist ook buiten het gewone vruchtenseizoen vijgen. Ze zijn daarmee enorm belangrijk voor diersoorten die bij gebrek aan vruchten niet makkelijk over kunnen schakelen naar andere voedselitems. In bepaalde weken van het jaar kunnen vijgen dan ook bijna het enige voedsel zijn dat bijvoorbeeld orang oetans of neushoornvogels in het wild tot zich nemen.

(Over)levensverzekering

In de Bush hebben we een Ficus die het risico van afwezigheid van de wesp als bestuiver op een natuurlijke wijze heeft ondervangen. Hij zet in op twee manieren van voorplanten en  kloont zichzelf en wel op een wat vreemde manier. Deze Ficus hispida maakt takken die naar beneden groeien en een eindje verder de grond bereiken. Daar vormen zich wortels en er groeit ter plaatse een nieuw boompje. Maar Ficus hispida vormt met zijn vreemde takken dus zijn eigen voedselconcurrenten. Omdat ze allemaal genetisch identiek zijn, ontstaat er toch een grotere zekerheid dat deze plant hier of een stukje verderop zal overleven. Verwar deze bijzonder vorm van nieuwe planten maken niet met de luchtwortels, die veel Ficussen maken. Deze luchtwortels zijn een heel ander verhaal. Die komen ook vanaf de takken naar de grond, maar veranderen in een soort hulp-boomstammen en dat is het ook al!