Communicatie van penseelapen (Callithrix jacchus)

Alle apensoorten communiceren met roepen, maar de productie van verschillende geluiden is fysiek beperkt. Er bestaan meerdere strategieën om met een beperkt akoestisch repertoire complexe informatie te kunnen overdragen. Zo combineren sommige apen verschillende roepen, of variëren akoestische kenmerken van roepen.

Waarom bestuderen wij penseelapen?

Alle apensoorten communiceren met roepen, maar de productie van verschillende geluiden is fysiek beperkt. Er bestaan meerdere strategieën om met een beperkt akoestisch repertoire complexe informatie te kunnen overdragen. Zo combineren sommige apen verschillende roepen, of variëren akoestische kenmerken van roepen. Anders dan de meeste apensoorten delen penseelapen hun sociale systeem van “coöperatief broeden” met mensen: de hele groep, bestaande uit oudere jongen en soms ook verwante en niet verwante volwassene dieren, helpt mee bij het grootbrengen van de jongste dieren. Daarom zijn penseelapen bijzonder geschikt voor onderzoek naar de complexiteit van roepen om zo mogelijk meer te komen weten over de evolutie van de menselijke taal.

Een roepende penseelaap

Communiceren penseelapen akoestisch over vruchtbaarheid?

De vrouwelijke reproductieve status wordt bij penseelapen op meerdere manieren duidelijk gemaakt, bijvoorbeeld via geurstoffen in urine en via hun gezichtsuitdrukking. Of zij ook roepen gebruiken om de reproductieve status mee te delen, was nog niet onderzocht.

Wij bestudeerden daarom of trill roepen, de meest voorkomende sociale roepen, akoestisch  anders waren tijdens de verschillende fasen van de cyclus. Wij maakten audio- en video-opnames van dominante vrouwtjes in gevangenschap en in het wild in Brazilië. Voorbereidende statistische analysen duidden aan dat de fase voor de eisprong aan de hand van variatie in akoestische kenmerken voorspeld kan worden. Verdere analysen moeten laten zien of dit te verifiëren is en welke kenmerken het grootste effect hebben. Het is niet duidelijk of mannelijke penseelapen deze verschillen kunnen waarnemen.

De ouders vlooien elkaar terwijl de jongen aan het spelen zijn

Gebruiken penseelapen ultrasone geluiden?

Enkele andere studies stelden voor dat penseelapen mogelijk gebruik maken van ultrasone geluiden, boven het menselijke gehoorvermogen. In een klein project in gevangenschap namen wij phee roepen op, meestal redelijk luide contactroepen. De aanwezigheid van harmonische boventonen in het ultrasone bereik hing met de geluidssterkte samen en kan dus gewoon een bijwerking zijn: hoe hoger de geluidssterkte, hoe meer harmonische boventonen. Evenwel zijn sommige ultrasone boventonen luider dan lagere boventonen. Omdat dit mogelijk een relevante communicatieve functie voor penseelapen kan hebben, plannen wij verdere analysen.

Daarnaast ontdekten wij een volledig nieuwe roep met een grondtoon rond de grens tussen het voor mensen hoorbare en het ultrasone bereik. Bovendien namen wij ook bij meerdere andere roepen ultrasone boventonen op. Dit vraagt om vervolgonderzoek en benadrukt hoe belangrijk het is ook geluiden buiten het menselijke gehoorvermogen op te nemen.

Er blijft dus nog steeds meer te ontdekken over communicatie en gedrag van penseelapen!

Overzicht van de fasen van dataverzameling: