Ze lachen zich een ongeluk

Op de vogelafdeling wordt het een vrolijke bedoening: naast de kookaburra, die ook ‘lachende Hans’ wordt genoemd, is daar onlangs een nieuwe vogelsoort komen te wonen, die in het Engels ‘Sumatran laughing thrush’ wordt genoemd. Het koppeltje zwart-witte lijstergaaien laat inderdaad af en toe een prachtig geluid horen dat aan lachen doet denken. Juist zijn leuke stem is ook zijn grootste probleem: hij wordt veelvuldig uit het wild gevangen om als kooivogel te worden gehouden. Deze vogel lacht zich dus heel letterlijk een ongeluk...

Van veel voorkomend tot bedreigd

Zwart-witte lijstergaaien (Garrulax bicolor) zijn endemisch op het Indonesische eiland Sumatra; deze bosbewoners komen dus uitsluitend daar voor. Oude bronnen van ontdekkingsreizigers, meer dan honderd jaar geleden, duiden erop dat de soort zeer veel voorkwam op Sumatra. Nog in de jaren ’80 van de vorige eeuw werd de vogel veel gezien. Vreemd genoeg pakte juist wet- en regelgeving ter bescherming van vogels slecht uit voor de zwart-witte lijstergaaien. Om verdere verspreiding van vogelgriep tegen te gaan, stelde Indonesië een importverbod van zangvogels op. Met als gevolg dat niet meer de geliefdere lijstergaaien van het Zuidoost-Aziatische vasteland op de vogeltjesmarkten werden verkocht, maar massaal op de lokale vogelpopulaties als bron voor deze fatale liefhebberij werd overgestapt. Inmiddels is de zwart-witte lijstergaai uit vele streken van Sumatra verdwenen en zijn er naar schatting nog tussen 2.500 en 10.000 van deze vogels in de natuur over. Hoogste tijd voor beschermingsmaatregelen en een fokprogramma voor het behoud van deze soort.

Misschien een familievogel

Over de leefwijze in de natuur is bij deze altijd actieve vogel nog weinig bekend. Ze schijnen vaak in groepen van zes tot tien dieren rond te vliegen. Dit zouden gewoon meerdere onverwante, volwassen dieren kunnen zijn. Maar omdat is waargenomen dat meerdere volwassen vogels bij het grootbrengen van jongen helpen, ligt het meer voor de hand dat het hier om familiegroepen gaat. Dan helpen oudere broers en zussen de ouderdieren met het verzorgen van het jongste kroost, zoals dat bijvoorbeeld ook bij de incagaaien gebeurt. Alleen een DNA-test zou hier helderheid kunnen verschaffen, maar het is uiteraard zeer lastig  om aan DNA-monsters van wildvogels te komen.

In duet lachen

Zwart-witte lijstergaaien laten graag hun stem horen. Vaak roepen ze in duet; dit geluid is het ‘lachen’. Het is bijna altijd het mannetje dat het duet begint, het vrouwtje volgt. Zo kunt u de geslachten bij deze vogels, die qua uiterlijk geen verschil vertonen, puur aan het zanggedrag uit elkaar houden. Het duet heeft allerlei functies, zoals alarmeren en de paarbinding versterken. Nieuwe koppels roepen dan ook vaker samen dan dieren die al jarenlang met elkaar leven; na zo’n tijd hebben ze elkaar blijkbaar minder te vertellen. Eigenlijk hopen we dat er een moment komt dat we de zwart-witte lijstergaaien helemaal niet horen… broedende vogels lachen namelijk niet. En een broedsucces bij deze zeldzame soort zou zeker zeer welkom zijn!