Ruben verzorgt breedlipneushoorns

Op het moment van schrijven is de herfst echt aangebroken in het dierenpark en dat betekent dat Ruben en zijn collega-dierverzorgers er een extra taak bij hebben qua verzorging van de neushoorns. “We zijn nu druk met bladblazen in de vroege ochtend, voordat de neushoorns van hun verwarmde binnenverblijven via een speciaal afgezette gang richting de savannevlakte lopen. De dieren zijn namelijk verzot op dat vers afgevallen blad. Als wij niet eerst het pad schoonblazen, blijven de neushoorns continu staan om al dat lekkere blad naar binnen te werken. En zie dan die duizenden kilo’s maar eens in beweging te krijgen,” glimlacht Ruben. “Een typisch herfstkarweitje dus, bij het verzorgen van de neushoorns.”

Om de grijze reuzen ’s ochtends extra te stimuleren om zich op eigen houtje in een gestage tred van hun stallen naar de savannevlakte te bewegen, leggen Ruben en zijn collega’s sinds kort op twee platen aan het begin van de vlakte brokken klaar. De intelligente dieren lijken al snel door te hebben dat een smakelijke beloning op hen wacht en zetten er meestal enthousiast de pas in. “Soms kunnen de dieren van ogenschijnlijk kleine veranderingen behoorlijk onder de indruk zijn. Zo hebben de neushoorns veel ontzag voor stroomdraad, maar ook bij andere kleine aanpassingen of veranderingen reageren de neushoorns vaak verrassend voorzichtig en behoedzaam. Neushoorns zijn nogal bijziend, wat hierbij mogelijk een rol kan spelen.” Een bijzonder detail bij een onderzoekende, verkennende neushoorn vormen de flexibele oorschelpen van de dieren, die echt als richtantennes afzonderlijk van elkaar door de dieren in de richting van het geluid kunnen worden gedraaid.

In de stallen maken Ruben en zijn collega-dierverzorgers gebruik van een speciale biobodem die bestaat uit lagen schors: ruim een meter diep. Hierdoor zakt de urine vanzelf weg en lopen de dieren niet in hun eigen urine. De zachte bodem van schors fungeert voor de dieren bovendien als een heerlijke matras die op natuurlijke wijze wat mee veert, als de dieren zich ten ruste leggen ’s avonds. ’s Ochtends als de dieren naar buiten gaan, ruimen Ruben en zijn collega’s in de stallen elke dag alle mest op. Ze leggen nieuwe hooibalen klaar en later in de middag vlak voor de dieren weer binnenkomen ook brokken.

Burgers’ Zoo is al jarenlang erg succesvol met de fok van breedlipneushoorns: we staan als dierentuin op dat vlak in de top vijf van Europa. Van de vijf neushoornsoorten in de wereld, is de breedlipneushoorn nog het meest talrijk in het wild met naar schatting een populatie van zo’n 18.000 dieren. Toch staat de breedlipneushoorn op de Rode Lijst genoteerd als ‘bijna bedreigd’ en worden er jaarlijks aanzienlijke aantallen dieren het slachtoffer van stropers. In Arnhem hebben we twee volwassen vrouwtjes en een vruchtbaar mannetje die gezamenlijk zorgen voor de gestage aanwas aan neushoorntjes. Na een draagtijd van circa 17 maanden komt er één jong ter wereld. Een pasgeboren breedlipneushoorn weegt zo’n 60 kilo en kan de eerste weken na de geboorte elke dag maar liefst 1,5 kilo aankomen, enkel door het drinken van melk bij zijn moeder. Pas later gaat het jong ook vast voedsel eten, zoals hooi en brokken.

Net als in het wild leeft ons volwassen mannetje solitair. Als het niet de bedoeling is dat de vrouwtjes opnieuw gedekt worden, verblijft het mannetje in een groot verblijf achter de schermen. Ook als het mannetje wel de savannevlakte in Arnhem deelt met de volwassen vrouwtjes en hun jongen, trekt het mannetje meestal zijn eigen plan. In het wild markeert een neushoornmannetje zijn territorium met urine en hopen mest, die hij langs de grenzen deponeert. De mannetjes zijn tolerant ten opzichte van vrouwtjes die hun territorium betreden, maar zullen andere volwassen mannetjes als potentiële rivalen proberen te verjagen.

“Vaak gaan de vrouwtjes en hun jongen als eerste naar buiten richting de vlakte, daarna gevolgd door het volwassen mannetje. We zien dat mannetje dan ook vaak aan de mest van de vrouwtjes ruiken om te onderzoeken of een vrouwtje tochtig is. Daarna zet het mannetje dan meestal zijn eigen geur als markering af door met zijn achterpoten over de grond te schrapen en met urine geurvlaggen aan te brengen,” legt Ruben uit. “Zo zien we dat natuurlijke markeergedrag van het mannetje hier zeker ook in het dierenpark.”

“Elke neushoorn heeft een eigen karakter. Dat verschilt echt van dier tot dier. Als dierverzorger weet je op een gegeven moment precies op basis van ervaring wat je van elk dier kunt verwachten en op welke wijze je het dier het beste kunt benaderen,” aldus Ruben. “We hebben buiten op de vlakte recent een nieuwe voerplek speciaal ingericht voor de neushoorns,” vertelt hij. “Rond die voerplek hebben we boomstammen neergelegd, die de dieren gretig gebruiken om hun hoorns aan te schuren. We zien inmiddels dat deze boomstammen mooi rond zijn afgesleten en op enkele plekken zelfs zijn uitgehold. De breedlipneushoorns eten hoofdzakelijk hooi, aangevuld met brokken voor grazers die speciaal voor ons dierenpark zijn ontwikkeld. Soms knabbelen ze ook wel eens aan de verse takken die we voor andere diersoorten aanbieden, maar breedlipneushoorns zijn hoofdzakelijk grazers. Hun brede bek is daar ook helemaal op gebouwd, zoals je goed kunt zien: de breedlipneushoorn doet zijn naam zeker eer aan.”