Wolharige neushoorn (Coelodonta antiquitatis)

Verspreiding en habitat

Gedurende de ijstijden had de wolharige neushoorn een enorm verspreidingsgebied. In de tussenliggende warmere periodes daarentegen slonk zijn leefgebied tot Zuid-Siberië en Centraal-Azië. In tegenstelling tot de mammoet kwam hij nooit in grotere getalen voor in het uiterste noordoosten van Azië; daarom heeft deze soort ook nooit de overstap naar Noord-Amerika gemaakt via de dichtgevroren Beringstraat.

Het voorkeurshabitat van de wolharige neushoorn was de mammoetsteppe: open landschap en graag redelijk plat. Tegen vochtige kou kon hij niet zo goed. Ook was hij niet zo behendig in de bergen. Dat is terug te vinden in fossiele botten die breuken vertonen. Deze neushoorns gaven de voorkeur aan laaglandgebieden, bijvoorbeeld rondom rivierdalen.

Aanpassingen 

• Met 1,5 - 3 ton had dit dier het formaat van een breedlipneushoorn. Zijn voorouders waren een stuk kleiner. Maar in koude klimaten worden dieren groter; omdat dit voordeliger uitpakt in de ratio lichaamsoppervlak/volume (De regel van Bergmann, geldt nog altijd!)
• Oren en staart waren een stuk kleiner/korter dan bij huidige neushoorns van hetzelfde formaat (De regel van Allen: in koud habitat zijn de lichaamsaanhangselen van nauw verwante diersoorten kleiner; geldt ook nog altijd.)
• Zijn dikke huid met vacht werkten als een winterjas om sneeuw en ijzige wind buiten te houden. Toch kon hij niet zo goed tegen de kou als de mammoet, die nog hoger in het noorden voorkwam.

• Van ijsmummies weten we dat de wollige ondervacht van deze dieren een roodbruine kleur moet hebben gehad.
• In de nek, richting overgang naar de schouders, had deze neushoorn een behoorlijke bult. Dat waren – zoals bij breedlipneushoorns nu – spieren om de zware kop op te tillen. In rusthouding is zijn bek dichtbij de grond; daar waar het voedsel is!
• De massieve bult op zijn nek en rug was ook een vetopslag
• Dit dier had twee hoorns. De voorste was erg lang (tot 1,4 meter en 15 kilo) en een beetje afgeplat, en werd gebruikt als een sneeuwschep om gras sneeuwvrij te maken.

Voedsel

Het gebit van dieren geeft altijd hun voedingspatroon weer. Deze neushoornsoort had kiezen met zeer hoge kronen. Dat vertelt ons dat ze vooral gras aten. Het kiezelzuur in het harde gras slijt de tanden in de loop van een dierenleven horizontaal af; dit is ook waargenomen aan gevonden fossiele kiezen. Ze zullen rond 70 kilo per dag hebben gegeten, dat is een flinke hoeveelheid om bij elkaar te sprokkelen.

In het permafrost heeft men ijsmummies van deze diersoort gevonden. Daarin is zelfs de maaginhoud fossiel bewaard gebleven! Onderzoek daarvan wijst uit dat de wolharige neushoorn ook takken, schors en bladeren at. Waarschijnlijk at hij in de zomers op de mammoetsteppe vooral gras, maar verorberde in de schrale winters meer schors en takken.

Status

De wolharige neushoorn stierf zo’n 12.000 jaar geleden uit. Het is niet helemaal zeker dat de bejaging door de mensen hier mede-debet aan is. Fossielen van wolharige neushoorns zijn heel goed bestudeerd. Dit kan op allerlei manieren: als men de botten zelf bestudeert, kan men zien dat juist aan het einde van de ijstijd veel wolharige neushoorns (genezen) botletsel vertoonden. Ze hebben schijnbaar veel met elkaar gevochten. Misschien wel door stijgende concurrentie aan het einde van de ijstijd? DNA-onderzoek wijst uit, dat de neushoornpopulatie niet langzaam, over vele generaties heen, telkens wat terug liep. Dit zouden wetenschappers verwachten als jacht een grote rol gespeeld had. De meeste paleontologen denken dat de mens geen funest effect had. Waarschijnlijk is het opkomende bos minder geschikt geweest voor deze diersoort. En vooral: toen het iets minder koud werd, viel er door de hogere luchtvochtigheid meer sneeuw. Dat maakte het lastiger voor de wolharige neushoorn om genoeg grassen te vinden.

Grappig weetje

Al eeuwen geleden werden fossiele delen van wolharige neushoorns gevonden. De mensen toen hadden geen weet van ijstijden of evolutie. Nog sterker: toen men in de 14^de eeuw in het huidige Oostenrijk een schedel van zo’n dier vond, waren neushoorns bij de lokale bevolking volstrekt onbekend. Het fossiel werd daarom voor de schedel van een draak aangezien! Ook de gebogen hoorns van deze neushoorns zorgden voor veel verwarring bij de mensen vroeger; in Noordoost-Europa hield men ze voor de klauwen van reusachtige, gevaarlijke monstervogels!