Schildpadden uit Hongkong

Vlak voor kerstmis 2001 kwam bij ons de eerste mail binnen over een probleem in Hongkong met in beslaggenomen schildpadden. Het zou niet de laatste mail zijn.

Een aantal reptielendeskundigen van Europese dierentuinen hadden de handen ineen geslagen om te helpen bij de opvang van 10.000 schildpadden die zonder vergunning in enkele zeecontainers waren aangetroffen op een boot in Hongkong. Ze waren bestemd voor China waar ze naar de markten zouden gaan voor consumptie en verwerking van de schilden (tot o.a. medicijnen). Deze transporten vinden al vele jaren plaats en de omvang van de consumptie in China kunt u zich voorstellen. Men schat dat het jaarlijks om zo'n 10.000 ton gaat. Tien miljoen kilo! Dat zijn ook ongeveer tien miljoen schildpadden! Jaren geleden werd er al door herpetologen (reptielenkundigen) alarm geslagen dat er in China bijna geen schildpadden meer voorkwamen. Zelfs algemene soorten waren niet meer te vinden met het gevolg dat de Chinese handelaars naar het buitenland uitweken en uiteindelijk in heel zuidoost Azië aan het stropen en verzamelen gingen. Het is bepaald geen kunst om schildpadden te vangen en een beetje geld is bij de plaatselijke bevolking altijd welkom zodat al snel ook in andere landen schildpadden zeldzamer en zeldzamer werden.

Iedere natuurbeschermer en schildpaddenliefhebber zat met zijn handen in het haar. Hoe kan je zo'n proces tot stilstand brengen en de resterende dieren een overlevingskans bieden?

Moet je de soorten in gevangenschap gaan kweken? Moet je proberen de eetgewoonten en instelling van de Chinese consument zien te veranderen? Moet je politieke druk uitoefenen op gezaghebbers om beter internationale natuurbeschermingswetten na te leven? Moet je reservaten stichten? Moet je...?

Waarschijnlijk moet je alles tegelijk. Maar wie doet wat? Een enkele dierentuin in Europa was al begonnen met specifieke kweekprogramma's zoals in de Zoo van Münster maar ondanks de noodkreten kwam er geen grootschalige actie op gang. Maar nu deed zich een kans voor om met zijn allen iets te doen!

Voorbereidend werk

Maar precies rond de kerstdagen is het niet gemakkelijk mensen te bereiken. Het kostte dan ook heel wat moeite voor de coördinatoren om snel antwoord te krijgen van tuinen die mogelijk dieren op konden nemen, en de tijd drong. Uiteindelijk lukte het om zo'n 1000 dieren aan een Europees opvangadres te helpen. Zo'n dertig dierentuinen bleken een plaatsje vrij te kunnen maken. Daarnaast deed Amerika ook mee en daar konden gelukkig ook enkele duizenden dieren naar toe.

Maar daarmee ben je er niet. Diergaarde Blijdorp heeft heel veel energie gestoken in de organisatie van de opvang en de transporten. Er zijn enkele deskundigen van dit park naar het opvangcentrum in Hongkong gereisd om de dieren o.a. veterinair te onderzoeken, te inventariseren en sorteren en uiteindelijk te verpakken en verzenden. Intussen moest worden geprobeerd de in- en uitvoervergunningen gereed te krijgen, vluchten te boeken, geld te krijgen voor het transport, de transporten naar de dierentuinen te regelen, enz. Er werden vooraf al documenten naar de opvangdierentuinen verstuurd met informatie over de gezondheid, verzorgingstips en te volgen veterinaire protocollen waarbij een complicerende factor was dat veel dieren met een vishaak waren gevangen die nog ergens in het dier kon zitten!

Direct aan de slag

De KLM had gelukkig aangeboden om alle dieren gratis te vervoeren en uiteindelijk zijn onder grote belangstelling van pers en televisie op 18 januari zo'n duizend dieren op Schiphol gearriveerd. Daar stonden inmiddels teams uit zes landen klaar om zo snel mogelijk met de slachtoffers naar huis te rijden om ze intensief te gaan verzorgen. Een groot aantal dieren echter is toen achtergebleven in Nederland. Blijdorp en Burgers' hebben de eerste opvang op zich genomen van de meer dan honderd Reuzen Rivierschildpadden (Orlitia borneensis) die er slecht aan toe waren. Burgers' kreeg er ook nog een honderdtal kleinere dieren bij die de volgende week door zouden reizen naar Spaanse en Portugese dierentuinen. We kregen er in totaal 175 die allemaal geröntgend moesten worden om te zien of er vishaken in zaten. Helaas waren er tientallen Reuzen Rivierschildpadden waarin duidelijk de haken zichtbaar waren. Bij slechts drie dieren zat hij vrij vooraan zodat de dierenarts er betrekkelijk gemakkelijk bij kon om hem te verwijderen maar bij alle anderen zat er niets anders op dan te hopen dat de haak geen schade toe zou brengen en mogelijk met de darminhoud mee naar achteren zou schuiven zodat hij misschien op een zekere dag uitgepoept wordt of alsnog van achteren operatief verwijderd kan worden.

Op de röntgenfoto's kon je ook zien dat sommige vrouwtjes eieren hadden. Die moesten zo gauw mogelijk naar een verblijf waar ze de eieren netjes in de grond kunnen afzetten. Maar dan moeten ze natuurlijk geen ziektes meebrengen. Daarom kregen veel dieren direct al een wormkuur en antibiotica om bacteriële infecties de kop in te drukken.
Ondanks alle handelingen met de dieren begon er toch al vrij snel een aantal te eten. Merkwaardig genoeg waren de eerste eters juist de schildpadden met vishaak! Blijkbaar is ze die grote eetlust noodlottig geworden. Dagelijks werden alle schildpadden in een groot zwembad geplaatst en daar gevoerd. Alle dieren hadden een code op hun schild zodat we per individu konden noteren of ze aten of niet. Vanaf de eerste dag zijn de gewichten bijgehouden zodat we goed kunnen volgen of ze afvallen of aankomen.

Hoe loopt het af?

Gelukkig konden we al vrij snel een aantal dieren 'gezond' verklaren en verhuizen naar de mangrovehal waar ze allemaal in eerste instantie naar toe gaan. Elke week kunnen daar weer dieren aan worden toegevoegd. Maar er is toch ook een tiental dieren gestorven. Helaas, maar we hadden eigenlijk een veel grotere uitval verwacht. De dode dieren werden natuurlijk onderzocht en samen met de uitslagen van de mestonderzoeken leveren ze informatie over alle ziektes en kwalen die de groep bij zich heeft. Zo zijn er nogal wat soorten maag- en darmwormen gevonden en allerlei eencellige darmparasieten. Maar ook aan de buitenkant was lang niet alles in orde. Veel schilden zijn deerlijk beschadigd en ontstoken. Hele platen van de hoornlaag laten los zodat je zo op het onbeschermde bot kijkt. Met desinfecterende spray's wordt geprobeerd of de dieren nog te redden zijn. Op het moment van schrijven zitten er nog 31 dieren in quarantaine: de moeilijkste, die niet willen eten of ernstig ziek zijn. Maar de meerderheid maakt het nu goed en zwemt actief en onderzoekend in de mangrovehal.

Over enige tijd zal een aantal Reuzen Rivierschildpadden zo ver zijn dat ze doorgestuurd kunnen worden naar andere parken. Alle dieren zullen worden ingeschreven in internationale stamboeken om te proberen of we er een levensvatbare populatie van kunnen maken met goede toekomstkansen. Of ze ooit weer terug zullen keren naar Azië? Ik denk het niet, maar laten we hopen dat de wereldwijde aandacht van de media voor deze dieren mee zal helpen om de Chinese autoriteiten te bewegen serieuzer toe te zien op de naleving van de wetgeving op het gebied van beschermde diersoorten. De douane in Hongkong heeft in elk geval het goede voorbeeld gegeven.