Sander verzorgt zwartpuntrifhaaien

“Een ander vooroordeel dat mensen nog wel eens hebben, is dat ze denken dat haaien enorm veel eten: dat ze bijvoorbeeld dagelijks grote hoeveelheden vis naar binnen werken. Dat valt in de praktijk reuze mee! Onze zwartpuntrifhaaien krijgen drie keer per week te eten, op maandag, woensdag en vrijdag: makreel, haring en blauwe wijting. Soms voeren we ook inktvis,” vertelt Sander die de haaien verzorgt. “Bioloog Max Janse heeft de hoeveelheid voer bepaald die de haaien krijgen. De haaien krijgen ongeveer 900 tot 1200 gram voedsel per dier per week, afhankelijk van het individu. Elke voerdag wegen we dat exact af in onze keuken en na het voeren wegen we ook de rest van het voedsel exact af, als ze een dag niet alles hebben opgegeten. Zo houden we heel nauwkeurig bij wat elke zwartpuntrifhaai per dag gegeten heeft.”

Maar hoe weet je als dierverzorger dan precies welke zwartpuntrifhaai welke hoeveelheid voedsel heeft gegeten? We hebben meerdere haaien van deze soort in het grote haaienbassin zwemmen namelijk. “Dat weten we, omdat we alle haaien en roggen individueel voeren. We hebben de dieren geleerd hun voedsel van een voertang te komen aanpakken. Zo kunnen we heel gericht voeren en dus ook heel gericht bijhouden welk individu wat heeft gegeten. Een ander voordeel van het individueel voeren is dat we dieren ook via het voedsel medicijnen kunnen toedienen, mocht dat nodig zijn. Of extra vitaminen en mineralen.”

Sander legt enthousiast uit: “In het grote haaienbassin zwemmen verschillende haaiensoorten: zwartpuntrifhaaien, luipaardhaaien, een zwartpunthaai en een grijze rifhaai. In andere bassins van de Ocean zwemmen daarnaast nog bakerhaaien, epaulethaaien en een kleine verpleegsterhaai. De vier haaiensoorten in het grote haaienbassin worden altijd tegelijkertijd op drie verschillende locaties gevoerd: komt een bepaalde soort op de verkeerde locatie, dan krijgen de dieren daar niets. Dit voorkomt onnodige competitie, onrust onderling en houdt het ook voor de dierverzorgers heel overzichtelijk.”

Waar kijken Sander en zijn collega’s met name naar als ze de haaien tijdens het voeren van dichtbij kunnen observeren? “We kijken of we eventueel beschadigingen zien. Of de dieren te dik of te dun ogen. Maar ook het observeren van het gedrag is heel belangrijk: reageren de haaien schrikachtig, of juist vrij agressief? Dat zijn allemaal gegevens die we zorgvuldig noteren. Met al die feitelijke gegevens die we zo verzamelen, kunnen we gaan analyseren en bijvoorbeeld bepaalde trends ontdekken. Een drachtige haai zal in de meeste gevallen bijvoorbeeld eerst wat meer voedsel gaan eten om in een latere fase van de dracht juist weer beduidend minder voedsel tot zich te nemen.”

Het duiken bij de haaien vereist een zware opleiding en is aan diverse veiligheidsregels gebonden. Zwartpuntrifhaaien zijn in principe niet gevaarlijk voor mensen, maar als de kraakbeenvissen zich om wat voor reden dan ook bedreigd zouden voelen, dan zullen ze zich met hun scherpe tanden verweren. Voorzichtigheid is daarom altijd raadzaam om veilig te kunnen duiken bij de haaien. Een duikploeg bestaat altijd uit minimaal vier personen: één duikploegleider die vanaf de kant de situatie continu in de gaten houdt en minimaal twee duikers die tegelijkertijd afdalen. Plus nog een oproepbare duikassistent in het gebouw. Eén (of meer) duikers gaan aan het werk, terwijl de andere duiker als stokman of stokvrouw fungeert. Deze duiker houdt met een stok de haaien op afstand, mochten ze nieuwsgierig te dichtbij komen. De stok wordt uiteraard niet gebruikt om te slaan, maar om extra afstand te bewaren tussen de duikers en de dieren, indien nodig.

“Die duikopleiding is zeker zwaar,” vertelt Sander. “Ik ben zes weken lang alle weekenden naar Enkhuizen geweest waar de trainingen plaatsvonden. Normaal gesproken ga je drie weken intern, maar die optie was er deze keer niet. Naast veel praktijkervaring opdoen met duiken, moet je ook veel theorie goed beheersen. Als je de cursus hebt gehaald, moet je elk jaar een fitheidstest afleggen. Daarnaast krijg je om de twee jaar een portfoliocontrole, waarin onder meer moet blijken dat je voldoende hebt gedoken om een verlenging te krijgen. Tenslotte moet je elke vier jaar ook weer een praktijkexamen afleggen als test. We komen dus zeker goed beslagen ten ijs.”

Wat vindt Sander persoonlijk een interessant onderdeel van het verzorgen van de zwartpuntrifhaaien? “Ik vind het gedrag onderling erg boeiend. Niet alleen de onderlinge dominantie – wie wijkt bijvoorbeeld voor wie – maar ook het voergedrag. Elk individueel dier reageert weer anders. Sommige haaien grijpen het voedsel op hoge snelheid van de voertang, terwijl andere dieren het voedsel telkens even uit de bek laten vallen om het vervolgens weer te pakken. Elk dier heeft zijn eigen eetgewoontes.” Uit recent onderzoek blijkt dat de zwartpuntrifhaaien niet alleen territoriaal gedrag naar elkaar kunnen vertonen, maar juist ook sociaal gedrag. Samenwerken tijdens de jacht bijvoorbeeld. Ook hebben de haaien voorkeuren voor bepaalde soortgenoten. Zwartpuntrifhaaien komen in het wild zowel solitair voor, als in kleine groepen. In die groepen blijken ze hun ‘buren’ allemaal goed te herkennen.

Sander noemt daarnaast nog een ander hoogtepunt: “Zwartpuntrifhaaien zijn levendbarend. Na een draagtijd van 9 tot 16 maanden komen één tot zes jongen ter wereld: twee tot vier jongen komt het meest voor. Niet lang geleden slaagden wij erin om twee pasgeboren jongen snel uit het bassin te scheppen en apart te zetten, waar ze veilig zijn voor andere haaien. Eén van die jongen hebben we succesvol groot weten te brengen. Dit dier is onlangs naar een Europese collega verhuisd: een mooi teamresultaat!”