Symbiose: enkele voorbeelden uit de Bush en de Mangrove

Bij de plantensoorten die in de Bush en/of de Mangrove zijn te vinden, zijn diverse voorbeelden te ontdekken van symbioses tussen planten en dieren. Zo is Cecropia bijvoorbeeld een plantengeslacht uit de brandnetelfamilie met circa vijfentwintig soorten. De bomen uit dit geslacht komen van nature alleen in het tropische deel van Amerika voor. De cecropia scheidt bepaalde stoffen uit die als voedsel dienen voor mieren. De holle stam dient daarbij meteen als woning voor de mieren, die in ruil voor voedsel en onderdak elk vraatzuchtig dier aanvallen die de cecropia op zijn menulijst wil zetten. Ook lianen die langs een cecropia omhoog willen klimmen, worden door de mieren aangevallen en kapotgebeten, zodat ‘hun’ boom geen last heeft van klimplanten.

Een ander voorbeeld vormen de mangrovekwallen in Burgers’ Mangrove, die ondersteboven op de bodem van de zoutwaterpoel liggen om zo met hun tentakels voedsel uit het water te vangen. Deze mangrovekwallen leven in symbiose met een eencellig algje. Het algje is daarbij als het ware onder de ‘huid’ van de kwal gaan leven en woont dus in de kwal. Door middel van fotosynthese maakt het algje voedsel in de vorm van suikers aan voor de kwallen. Het voordeel voor het algje is dat de kwal een veilige woonplaats biedt, waar het algje ongestoord kan leven.

Een intrigerende vorm van symbiose vinden we bij de vijgenwesp en de vijg. Als je een verse vijg openmaakt, kijk je op … de bloemetjes! Die zijn van buitenaf niet te zien en voor bestuivende insecten (kleine wespjes) alleen bereikbaar via een klein gaatje in de ‘top’ van de vijg. Elke Ficussoort heeft hierbij zijn eigen wespensoort. De vijgenwespen leggen hun eitjes in de vijg en de larven voeden zich na het uitkomen hiermee. Zo hebben zowel het dier als de plant voordeel van deze samenwerkingsvorm.

In de Bush vinden we ook een symbiose tussen dieren en een schimmelkolonie, namelijk bij de bladsnijdermieren. De mieren snijden stukken vers blad af, die ze ijverig in een lange colonne naar het nest dragen. Kleinere werksters verwerken de bladeren tot een pulp die ze aan de schimmel voeren. De schimmel levert op zijn buurt voeding voor de larven van de mieren en ook volwassen mieren eten van de schimmeldraden.

Lantana camara, een plant die ook wel als verkleurbloem bekend staat, is zowel in de Bush als in de Mangrove te spotten. De bloemetjes van de Lantana camara kennen verschillende kleuren. In de regel geldt dat de wat donkerdere kleuren rood en oranje een wat waterige nectar leveren, terwijl de wat lichtere, gele bloemetjes meer een wat zoetere nectar produceren. Voor elke smaak zijn er andere potentiële bestuivers in de markt – want daar is het de plant natuurlijk om te doen! Verschillende vlinders en vogels weten Lantana camara goed te vinden. Vlinders kunnen goed geel zien, maar zijn kleurenblind voor rood. Zij hebben zoetere nectar nodig en die adverteert de plant passend met gele bloemen. Kolibries en andere vogels hebben méér maar minder zoete nectar nodig en die zit juist in die bloemkleur die ze van nature het meest aantrekkelijk vinden: oranje en rood. Op die manier zorgt de plant dat gedurende de hele bloeiperiode van elk bloemetje telkens de juiste symbiosepartner voor de bestuiving wordt aangesproken.

Uiteraard is dit geen uitputtende lijst, want er zijn nog talloze andere vormen van symbiose in de Bush en de Mangrove aan te duiden. Deze voorbeelden uit de praktijk geven echter een aardig inzicht in welke vormen symbiose voor kan komen en hoe beide organismen voordeel uit zo’n samenwerking halen.