Een streepje voor: zuivere zebra’s

Een paar maanden lang rommelde het in onze zebrakudde. Ook nu is de rust nog niet helemaal teruggekeerd. Sommige dieren liepen apart in de separatieren, anderen moesten een aantal dagen op stal blijven.

Een paar zebra’s verhuisden naar andere dierentuinen. Daar stond echter tegenover dat de zebra’s de afgelopen maanden ook vier nieuwe soortgenoten uit andere parken konden verwelkomen. Vanwaar al die onrust in die normaal zo vredige zebrakudde? Een verhaal over streepjes, tussenstreepjes en DNA-streepjes.

Verschillende soorten

In Afrika komen verschillende soorten en ondersoorten zebra’s voor. Die zijn allemaal precies aangepast aan het leefgebied waar ze voorkomen. Voor ons zijn de soorten niet zo moeilijk uit elkaar te houden. Zo heeft de Grevy zebra uit Noord-Kenia en Ethiopië heel smalle strepen, terwijl de Burchell’s zebra die wat zuidelijker in Afrika voorkomt, juist heel brede strepen heeft. Er zijn echter ook ondersoorten en daarbij zijn de verschillen vaak wat moeilijker te zien. De Chapman zebra, een ondersoort van de Burchell’s zebra, heeft een smalle streep tussen de brede zwarte strepen, de Grants zebra, een andere ondersoort, mist die smalle streep. Echter, de vlieger gaat niet altijd op, want er zijn ook Grants zebra’s met zo’n schaduwstreep en Chapmans zebra’s zonder die schaduwstreep. En laten we nu vroeger beide ondersoorten gehad hebben!

Er is altijd geprobeerd om de beide ondersoorten gescheiden te houden, maar dat lukte helaas niet altijd. Een jaar of tien geleden is daarom besloten om alle Chapmans zebra’s en ook de kruisingen uit de collectie te verwijderen. Sindsdien heeft Burgers’ een prachtige kudde Grants zebra’s. Vorig jaar ontdekten we echter dat één van onze fokhengsten helemaal geen zuivere Grants zebra was! Deze hengst hadden we een aantal jaar geleden uit een ander dierenpark ontvangen, maar bij nader onderzoek ontdekten we dat deze hengst een zoon was van een kruisingzebra die we naar datzelfde dierenpark gestuurd hadden. Grote paniek, want we hadden geen idee welke veulens nu eigenlijk jongen van hem waren. Het enige dat we wisten was dat zijn zoon Tonie één van onze huidige fokhengsten is.

Genenbank

Gelukkig kunnen we een beroep doen op de modernste technieken om te bepalen wie de vader is. In de loop der jaren hebben we in Burgers’ Zoo een ‘genenbank’ opgebouwd. Dit is in feite niets meer dan een groot album waarin van honderden zoogdieren zakjes met haren zitten. Aan de haarwortel zitten cellen en met behulp van het zogenaamde DNA daaruit kan vastgesteld worden wie de vader is, indien er van die vader tenminste ook DNA bekend is. Een dergelijke methode wordt ook vaak bij misdrijven gebruikt. De haren van de zebra’s dienen een zelfde doel, ook wij kunnen de dader opsporen! Tonie en zijn vader blijken aardig huisgehouden te hebben, want in totaal bleken niet minder dan 13 zebra’s kruisingen te zijn! Voor deze dieren zijn we andere bestemmingen gaan zoeken en zo verhuisden er zes dieren naar Amersfoort, twee naar Halle, twee naar Lille en twee naar een park in België. Inmiddels heeft echter zebramerrie Inge een zoon gekregen en ook hij blijkt een jong van Tonie te zijn. Binnenkort verwachten we nog een veulen en ook dat is waarschijnlijk een jong van Tonie. DNA-onderzoek zal daarover uitsluitsel moeten bieden.

Transfers

Tegelijkertijd hebben we zuivere Grants zebra’s gezocht om onze kudde weer een beetje op peil te brengen; zo kwamen er drie merries uit Chester en een volwassen hengst uit Halle. Er komt nog een jonge hengst uit Budapest. Al deze dieren moeten heel langzaam aan de andere zebra’s en overige bewoners van de savanne gewend worden, vandaar al die verschillende groepjes. Heel bewust hebben we meerdere volwassen hengsten. Iedere hengst probeert een aantal merries om zich heen te verzamelen, maar dat gaat niet zonder slag of stoot. Een harem is in principe een stabiele groep. Er worden alleen maar jonge dieren uitgestoten of ontvoerd door een andere hengst. Doorgaans stuit dat niet op veel tegenstand van de haremhengst. In het wild gaat het ook zo en we willen een zo realistisch mogelijk beeld van het leven op de Afrikaanse savanne geven. Daarnaast is dit natuurlijk de meest natuurlijke vorm van gedragsverrijking die er maar te bedenken valt.

De hengst uit Halle, met de oer-Duitse naam Jörg, is eenvoudig te herkennen. Toen hij één jaar oud was, heeft hij bij een onfortuinlijke val zijn linker voorpoot gebroken. Het dier is toen verdoofd en ze hebben zijn poot gezet. Waarschijnlijk is het echter een maandagmorgenklus geweest. De breuk prima werd gezet, maar bij het dichtnaaien van de aanhechting van zijn poot zijn ze een beetje scheef gegaan en daarom verspringen de strepen op zijn linker voorpoot nu plotseling. Dit schoonheidsfoutje lijkt de dames echter niet te storen, want hij heeft al twee Engelse merries het hof kunnen maken.

Collectieplanning

De vraag blijft echter: waarom willen we nu per sé een zuivere kudde Grants zebra’s en waarom nemen andere dierentuinen genoegen met bastaarden? Dat heeft een beetje te maken met collectieplanning. Iedere soort die in een dierentuin woont, speelt een bepaalde rol in het verhaal dat zo’n dierentuin wil vertellen. In de toekomst gaan we de savanne in ons park anders inrichten om dit ecosysteem beter te kunnen uitleggen; daarbij spelen de Grants zebra’s, maar ook de gnoes, een belangrijke rol. In sommige dierentuinen spelen zebra’s een andere rol en maakt het niet zoveel uit welke zebra’s men heeft, of zijn zebra’s juist weer erg belangrijk bij het vertellen van een verhaal over natuurbescherming. Zulke dierentuinen kiezen dan vaak voor de bedreigde Grevy zebra of Hartmann bergzebra, waarvoor EEPs bestaan. En zo vullen dierentuinen elkaar prima aan.