De zebra staat op zijn strepen

Waarom zebra’s strepen hebben, is een veel gestelde vraag. Biologen hebben verschillende hypotheses betreffende de zebrastrepen opgesteld.

Zebra’s zijn welbekende onevenhoevige dieren, die met drie soorten op de savannes en graslanden van Afrika te vinden zijn. In Burgers’ Safari leeft een groep Grantzebra’s die tot de soort steppezebra behoren. Waarom zebra’s strepen hebben, is een veel gestelde vraag. Niet gek dat ook onze Burgers’ gidsen in de gidsencursus uitgebreid bij dit thema stilstaan. Op dit moment nemen zo’n tachtig van onze vrijwillige gidsen deel aan de cursusmodule ‘Safari’, zodat ze in de zomer voldoende weten om tijdens de vakantieweken alle bezoekers te woord te kunnen staan. Altijd al willen weten, wat de gidsen zoal moeten leren? Hier een klein stukje uit hun syllabus over zebra’s!

Paard in pyjama?

Zebra’s zijn niet zomaar ‘paarden met streepjes’; ze zijn meer aan de wildezels en halfezels verwant dan aan paarden. Binnen de soort steppezebra treedt een aanzienlijke variatie in strepenpatroon op.

Individuele barcode

Elk zebra heeft een individueel strepenpatroon; net als bij de menselijke vingerafdruk zijn er geen twee zebra’s exact hetzelfde. Vooral rond de schouderpartij zijn de individuele verschillen goed te zien. Deze worden gebruikt voor de identificatie van de dieren, zowel bij onderzoek in het wild als ook in de dierentuin. In de stallen hangen per stal overzichten met foto’s van alle dieren. Van elk dier staat de linkerflank en de rechterflank op de foto. Zo houden de dierverzorgers de zebra’s binnen elke haremgroep feilloos uit elkaar.

Zwart met wit, of wit met zwart?

Naast het individuele strepenpatroon heeft elke (onder)soort zebra ook haar eigen typische patroon. De Chapman- ofwel Damarazebra heeft vrij brede strepen met daar tussenin bruine ‘schaduwstrepen’. De Grantzebra lijkt qua lichaamsbouw en strepenpatroon op de Chapmanzebra, maar mist de schaduwstrepen. Er zijn ondersoorten van de steppezebra die niet over het hele lichaam zwarte strepen hebben, denk aan de (uitgeroeide) quagga. Bij alle zebrasoorten is het merendeel van het lichaam wit en bij sommige ondersoorten is de buik effen wit. Toch mag je niet zomaar stellen, dat een zebra wit met zwarte strepen is. De huid van een zebra is namelijk op het hele lichaam zwart. Ook in de foetale ontwikkeling is het dier eerst donker en komen de lichte strepen later. Bovendien is het wit-zijn een genetische afwijking van pigment aanmakende cellen - en dus niet een oorspronkelijke, maar een afgeleide situatie. Kortom: over ‘zwart met witte strepen, of ‘wit met zwarte strepen’ kan men niet makkelijk een uitspraak doen!

Waarom de strepen?

Biologen hebben verschillende hypotheses betreffende de zebrastrepen opgesteld. Dat het patroon een combinatie van positieve effecten biedt, is uiteraard ook mogelijk:

1. Vormvervaging: de strepen zijn een vorm van camouflage, omdat ze de contouren van het lichaam minder duidelijk zichtbaar maken. Vooral als zebra’s in een groep bij elkaar staan en de lucht in de hitte trilt, is de individuele zebra voor een roofdier mogelijk moeilijker te onderscheiden.
2. Herkenning: elk zebra heeft zijn eigen, unieke patroon. Het lijkt erop dat dit ook een manier is om elkaar individueel te herkennen. Een veulen herkent zijn moeder na de eerste paar levensdagen aan de geur, aan de stem en mogelijk visueel aan het strepenpatroon.
3. Verwarring voor insecten: dazen (=stekende vliegen) mijden zwart-wit gestreepte oppervlakken. Dit heeft te maken met hoe de insecten het reflecterende licht waarnemen. Fijnere strepen dicht op elkaar betekent minder dazen! Deze hypothese is in 2012 als enige echt bevestigd. De afgelopen jaren zie je ook in Nederland in de zomer paarden in weilanden met dunne paardendekens met zebrastrepen. Niet puur een modieus item, dus!
4. Verkoeling: wit reflecteert zonnestralen, zwart absorbeert zonnestralen en wordt daardoor warmer. Tussen de witte en de zwarte strepen kan op het vachtoppervlak een temperatuurverschil van twintig graden optreden. Daardoor ontstaan op microniveau kleine luchtwervelingen die de zebra verkoeling kunnen brengen.

Een uitdaging voor Burgers’ Zoo en de zebraliefhebber: fotografeer bij uw komende bezoek één van de zebra’s. Probeer aan de hand van de foto’s van de zebra het individu bij een vervolgbezoek weer te identificeren!